Door Sj. (Sjoerd) Vredenberg
De tijd dat het onderwerp Integriteit nauwelijks aan de orde was of uitsluitend werd geassocieerd met het doen van een greep uit de kas, hoe ernstig ook, ligt achter ons. Vandaag is het een breed spectrum van terreinen dat integer-handelen bepaalt. Het managen van integriteit begint met het weten waar de organisatie zich in dat ‘integriteit-universum’ bevindt. Pas dan kan gericht staande worden houden in het grillige krachtenveld van integriteitvraagstukken.
Geen containerbegrip
De toegenomen aandacht voor schandalen rondom ongewenste omgangsvormen heeft eraan bijgedragen dat de term Integriteit op dit moment bij vrijwel iedereen ‘resoneert’. Om het geen kreet te laten zijn die te pas en te onpas wordt gebruikt, en om wel grip op integriteit te kunnen krijgen, is het goed een afbakening te kiezen.
In dit artikel definiëren we integriteit als het beeld dat bestaat van oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid.
Integriteit betreft: het transparant zijn over bedoelingen, waarheid spreken en doen wat je zegt.
Domeinen van integriteit
Uitgaande van bovenstaande definitie, is de wereld waar integriteitschendingen zich kunnen afspelen groot. Veel omvangrijker dan ongewenst gedrag alleen… Het helpt ons zeven domeinen te onderkennen:
Omgeving: bij dit domein kijken we naar de buitenwereld rondom de organisatie. Allereerst kan de eigen organisatie door haar eigen handelen in een niet-integere buitenwereld terechtkomen. Maar het kan ook, andersom, de bewust niet-integer handelende buitenwereld zijn die (ongemerkt) de eigen integere organisatie binnenkomt en daarmee 'misbruikt'. Tot slot beschouwen we het door het eigen handelen schade toebrengen aan de buitenwereld ook tot dit domein. Denk achtereenvolgens aan het leveren van 'niet-besmette' onderdelen aan een 'besmette industrie', inmenging/ondermijning en het toebrengen van schade aan klimaat en milieu.
Informeren en gegevens: Tot dit domein rekenen we alles wat te maken heeft met het informeren van betrokkenen (in en rondom de organisatie). Daar hoort veilig en betrouwbaar omgaan met gegevens bij. Voorbeelden hierbij zijn misleiding, maar ook het verspreiden van desinformatie of opruiing. Privacy, bescherming en betrouwbaarheid van gegevens rekenen we ook hiertoe.
Governance: dit domein behelst datgene wat bijdraagt of afbreuk doet aan de oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid waarmee bestuurd wordt en de transparante aantoonbaarheid en controleerbaarheid daarvan. Denk aan: bestuursstijl, beloning, medezeggenschap en toezicht.
Sociaal: in dit vierde domein gaat het over hoe betrokkenen bij de organisatie met elkaar omgaan waardoor oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid in het geding kunnen komen. Onderwerpen als inclusiviteit, gelijkheid, discriminatie, omgangsvormen en veilige werkomgeving horen als voorbeelden dan ook tot dit domein.
Producten en diensten: ook over wat de organisatie maakt, doet of levert mag geen twijfel bestaan als het om oprechte bedoelingen, de waarheid en betrouwbaarheid gaat. Als voorbeelden valt te denken aan: woekerproducten, een niet-passende dienst, een onveilig of niet deugdelijk product en misleidende reclame.
Financieel: oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid van het eigen financieel handelen is in dit domein aan de orde. Onderwerpen als fraude, omkoping en witwassen zijn voorbeelden.
Mededinging: in dit domein kan integriteit in het geding komen door keuzes ten behoeve van de eigen concurrentie- of marktpositie. Misstanden als kartelvorming en marktmanipulatie zijn hierbij voorbeelden.
Risicoprofiel
Het managen van integriteit begint met bewustwording van het risicoprofiel van de organisatie: hoe kwetsbaar is de organisatie in elk van de zeven domeinen, wat zijn daarin de thema’s en welke factoren en indicatoren spelen daarbij een rol?
Voeg daarbij dat voor elke organisatie de risicobereidheid een eigen afweging is (bij integriteitskwesties zouden we over het 'morele kompas' kunnen spreken), en duidelijk wordt dat het bepalen van het vertrekpunt voor goed integriteitmanagement 'maatwerk' is!
Standaard risicoprofielen en kant en klaar-oplossingen gaan niet helpen, een gestructureerde aanpak en analyse wel!
Integriteitmanagement begint bij het kennen van het eigen risicoprofiel, het wegen van de eigen integriteitthema’s en daarvan de concrete, factoren en indicatoren kennen.
Integriteit Risicoprofiel Identificatie – IRI
Lakatos werkt continue aan (de verbetering van) de Integriteit Risicoprofiel Identificatie (IRI) methodiek met bijbehorende meet- en analyse tool. Met deze gestructureerde aanpak en techniek ondersteunen we graag bij de eerste stap, Risicoprofiel!
Voor de printversie van dit artikel, klik hier.